Het zijn trage beelden, minutieus uitgesponnen bewegingen en veranderingen, alles in slow motion opgenomen. De kortste video op Bill Viola’s overzichtstentoonstelling in het Grand Palais duurt bijna zeven minuten, de langste twintig, maar door het langzame tempo lijken ze wel twee keer zo lang. Ze zijn niet geschikt voor ongeduldige mensen, maar eigenlijk zijn we dat allemaal. Want uit onderzoek is gebleken dat mensen gemiddeld niet langer dan negen seconden naar een kunstwerk kijken, bij bewegende beelden is de spanningsboog iets langer. Dat geldt ook voor mij, zeker bij grote tentoonstellingen. Ik kan maar een beperkt aantal kunstwerken aan, daarna maak ik de negen seconden niet eens meer vol. Maar je kan er niet omheen, het toverwoord is blockbusters. Ik vraag me altijd af hoeveel bezoekers echt genieten van zo’n megatentoonstelling. En wat ze zich daarna nog herinneren. Voor mij is er maar één oplossing: niet alles willen zien, al is dat niet altijd even gemakkelijk. Ik heb er een eind voor gereisd, het bijzondere werk op deze unieke tentoonstelling zal ik niet zo gauw weer zien, wie weet wat ik allemaal mis. Maar toch. Op die manier houd ik mijn blik fris en zijg ik na afloop niet uitgeput neer op de eerste de beste caféstoel.
De grote overzichtstentoonstelling van Bill Viola in Parijs bevatte in eerste instantie alle elementen die ik verafschuw (wie niet): drommen mensen, het langdurige staan, de overdaad. Maar we liepen er at random doorheen en alleen bij de video-installaties waar het minder druk was bleven we staan. Dat pakte goed uit. Zo konden we de tijd, aandacht en het geduld opbrengen om de verstilling, de verrassing en de spanning van de video’s ondergaan.
The reflecting Pool, 1977-1979, videotape, 7 minuten
In zijn werk verbeeldt Viola grote thema’s: herinnering, dromen, angsten, liefde, dood, wederopstanding. Prachtig en meeslepend uitgevoerd. Zoals de beelden van een groep reddingswerkers rond een kratermeer. De werkers hangen en leunen een beetje tegen de rotsen bij het meer. De een na de ander dommelt weg. Dan stijgt een ijle schim op uit het meer. Of het beeld van een man liggend op een tombe. Met grote druppels komt het water rondom de tombe omhoog, in een kolom van water wordt de man omhoog gevoerd. Gaandeweg verdwijnt hij in het water van de kolom.
Water is een vaak terugkerend motief in het werk van Viola. Het is een levensbron, maar brengt ook dood bij verdrinking, het is alles vernietigend natuurgeweld; een weerspiegeling van de wereld, of een barrière die moeiteloos doorbroken kan worden. Viola beschouwt water ook als een fysieke representatie van de andere wereld, die van ons onderbewuste, het vloeibare, grenzeloze, ongrijpbare.
The Dreamers, 2013, Video/Sound installation. Seven channels of colour High-Definition video on seven 65″ plasma displays mounted vertically on wall in darkened room; four channels stereo sound
Museum de Pont in Tilburg bezit ook werk van Bill Viola. Daar is de Reflecting Pool permanent te zien, evenals The Greeting en de uit vijf delen bestaande Catherine’s Room. The Greeting is gebaseerd op het schilderij De Visitatie van de Renaissance schilder Jacopo da Pontormo, Catherine’s Room verwijst naar het leven van de heilige Catherina. Het zijn bewegende beelden, maar ze doen net zo verstild en statig aan als de oorspronkelijke renaissance schilderijen.
The Greeting, 1995, Bill Viola, De Pont Tilburg
Tentoonstelling Bill Viola au Grand Palais, Parijs, tot 21 juli 2014.