Vaak heb je de kunst nodig om de schoonheid te ervaren van het alledaagse. Zoals de lucht, die zie je iedere dag, vanaf het moment dat je ’s morgens naar buiten kijkt totdat je ’s avonds de gordijnen sluit. Maar wanneer kijk je eigenlijk écht naar de lucht, niet alleen om te zien wat voor weer het wordt, maar naar de lucht zelf, zoals die zich op dat moment voordoet? De rafelige wolkenslierten, de wazige grijstinten, de steeds wisselende Hollandse luchten?
Hoe mooi die luchten zijn besef je weer als je voor de ‘Hemelspiegel’ van Anish Kapoor staat, een zes meter hoge glad gepolijste, iets gebogen stalen plaat waarin de lucht wordt weerspiegeld. De plaat staat midden in een vijver. Als je ervoor staat lijkt het of je kijkt naar een sterk uitvergroot gedeelte van de lucht, een reusachtige bewegende foto, maar het is toch de echte lucht die je ziet. Alsof de plaat heel even een stukje van de hemel opvangt en weer laat gaan. De lucht is voortdurend in beweging, wolken glijden langs, de schittering van een straaltje zon. De weerschijn van het water op de plaat geeft een extra dimensie aan de weerspiegeling van de lucht, heel subtiel, maar genoeg om het effect van onwerkelijkheid te versterken. De Hemelspiegel van Kapoor staat op het voorplein van museum De Pont in Tilburg. Je kan er uren naar kijken, je zou willen dat er bankjes stonden. En dat je de stijve bakstenen rand om de vijver niet hoefde te zien en het nette slingerpaadje daarachter. Die afbreuk doen aan de magie van het immateriële beeld van de hemel.
Anish Kapoor, Sky Mirror (for Hendrik) 2017, Tilburg. © TRBEELD
Meer informatie over Anish Kapoor in Anish Kapoor: een man van tegenstellingen en http://anishkapoor.com/
Bij, of beter gezegd in, het werk van James Turrell kijk je op een heel andere manier naar de Hollandse luchten. In de duinen van Kijkduin bij Den Haag ontwierp hij het ‘Hemels Gewelf’, een kunstmatige krater, waar je achterover liggend op een soort tombe naar de hemel kan kijken. Daar onderga je een vreemde sensatie: alsof je onder een koepel van dun glas ligt, met daarboven de grijsblauwe lucht, een enkel wolkje. Fascinerend, ook bij grauw en regenachtig weer. De krater is uitgegraven in een duin, als een ovale kom waar de hemel op rust, dat was het idee van Turrell. Ook hier kan je uren kijken, het verveelt nooit. Dan kan je je ook goed voorstellen waarom de altijd wazige Hollandse luchten bij de zee zo geliefd waren bij de schilders van de Haagse School, onder wie Anton Mauve, Weissenbruch, Jacob Maris, Jozef Israëls, Hendrik Mesdag. Om die geschilderde luchten te zien moet je naar een museum, maar in het Hemels Gewelf lig je als het ware ín het schilderij, omkaderd door de rand van de krater.
Hemels Gewelf op omslag Destination Art, editie 2011
Meer informatie over James Turrell op http://jamesturrell.com/
Maar je kan ook gewoon thuis blijven, en daar net als de dichter J.C. Bloem, op zolder kijken naar “de wolken, nooit zo schoon dan als ze, omrand door zolderramen, langs de lucht bewegen.” (Uit: De Dapperstraat, van J.C. Bloem, Verzamelde gedichten, Anthenaeum-Polak & van Gennep)
Kunst is overal 